HULST # 1 (WELKE SOORT ?)
HERINNERINGEN + OOK HEDEN
Alvorens meer over deze heester (struik) / boom te vertellen eerst even 2 andere dingen:
1.) Dat "(WELKE SOORT ?)" uit de titel van dit bericht moet je maar rhetorisch opvatten, want aan de hand van deze foto is absoluut niet te zien welk soort Hulst dit is en evenmin welk ras of cultivar waarvan er ook heel veel bestaan. Zie:
HULST SOORTEN (onderaan op die pagina)
en
HULST CULTIVARS (onderaan op die pagina)
2.) Uitleg over tweehuizige, eenhuizige en tweeslachtige planten (en dus ook bomen).
Tweeslachtige soorten komen het meest voor, dat zijn planten met bloemen die beide geslachten (mannelijk en vrouwelijk) in 1 bloem hebben. De geslachtorganen zijn respectievelijk de meeldraden en de stamper. Die sexes in de plantenkunde bij de tweeslachtige planten zijn pas in de 17e eeuw bepaald, zie "Argumentatie bepaalde het geslacht van stamper en meeldraad".
Tweehuizige en eenhuizige planten zijn ook wel degelijk tweeslachtig alleen zit het zoals de termen "-huizig" al aangeeft net iets anders:
Ze heten eenhuizig als de bloemen of mannelijk of vrouwelijk zijn, maar op dezelfde plant zitten.
Bij bomen komt dit meer voor dan bij kruidachtige bloemen. Een voorbeeld daarvan zijn (meen ik) Hazelaarbomen en struiken (als iemand meer voorbeelden weet hoor ik het graag) maar ook bij exotische boomsoorten zoals de Hemelboom en Keizersboom (beide uit China).
Bij tweehuizigen heb je afzonderlijke mannelijke en vrouwelijke planten. Een voorbeeld daarvan is dus Hulst en vandaar dat ik het in dit bericht aankaart. Het is wel een omslachtige manier van voortplanten want dat gebeurt idealiter het best en vaakst als mannetjes en vrouwtjes exemplaren naast elkaar staan en dat geldt zeker ook voor Hulst. Daar tegenover staat dat dergelijke soorten zich weer wel vrij gemakkelijk op allerlei manieren laten stekken maar dat is weer mensenwerk :) Maar de mens heeft in de loop de eeuwen nog wel meer voor elkaar gekregen, zo bestaan er van Hulst, meen ik, ook gekweekte cultivars die zichzelf bestuiven en bevruchten.
Bij tweehuizigen heb je afzonderlijke mannelijke en vrouwelijke planten. Een voorbeeld daarvan is dus Hulst en vandaar dat ik het in dit bericht aankaart. Het is wel een omslachtige manier van voortplanten want dat gebeurt idealiter het best en vaakst als mannetjes en vrouwtjes exemplaren naast elkaar staan en dat geldt zeker ook voor Hulst. Daar tegenover staat dat dergelijke soorten zich weer wel vrij gemakkelijk op allerlei manieren laten stekken maar dat is weer mensenwerk :) Maar de mens heeft in de loop de eeuwen nog wel meer voor elkaar gekregen, zo bestaan er van Hulst, meen ik, ook gekweekte cultivars die zichzelf bestuiven en bevruchten.
Vroeger had mijn pa ook een Hulstboompje in onze tuin en zijn grote frustratie was dat er nooit vruchten aan kwamen (de oranje-rode besjes) en omdat ie plantkunde en met name Dendrologie (de tak van plantkunde die over "houtachtigen" gaat) en Bosbouw had gestudeerd wist ie heel goed waarom er geen besjes in kwamen, n.l. omdat het een solitaire mannelijke exemplaar was (ongeveer 2 a 3 meter hoog). Omdat ook mijn pa al, net als ik, een tikkeltje Anglofiel was en de pest had aan Kerstbomen (ook plastic namaak kerstbomen) had ie liever een vaasje met wat Hulsttakjes met bessen er aan. Die werden rond Kerst wel in speciale bloemen zaken verkocht maar dat vond ie maan niks :) ("Dat is geen sport, voor geld is alles te koop maar ik wil het zelf voor elkaar krijgen.") Vervolgens dus bij boomkwekers op zoek na een vrouwelijk exemplaar, maar in het toen nog flink achterlopende Zeeland (de provincie was toen (70er jaren) nog niet echt ontsloten omdat de Deltawerken nog niet af waren. Veel boomkwekers bestonden er toen nog niet op dat eiland (Schouwen Duiveland) en de paar die er waren hadden meer een commercieele cash en carry attitude, dus "geen moeilijke vragen stellen of lastige dingen verlangen meneer :)". Dat vrouwelijke exemplaar is er toendertijd dus nooit gekomen en het huis en de tuin zijn al decennia geleden verkocht en ik ben er nooit meer geweest.
Omdat het in die tijd ook wel modieus was om eens iets anders in huis te hebben dan een Kerstboom met echte kaarsjes (heb ik ook nog meegemaakt) en later elektrische laag-Volts lampjes kwamen er toen ook al plastic takjes van Hulst met besjes op de markt, en het zou me niks verbazen als dat fenomeen nog steeds bestaat. Ik let er nooit zo op omdat ik zowieso een hekel heb aan gristelijk feestdagen (BIG SMILE qua "hekel").
Dan de Engelsen (Britten / Angelsaksen en Kelten enzo): die hebben met de Kerst ook zelden een Kerstboom in huis; die hebben Hulst en Maretak (Mistletoe). Qua folklore en etymologie is er ook veel te vertellen over Hulst, waarover hierbij 2 links, hoewel daarbij enige scepsis heb en het etymolgische aspect eerder volks-etymologie is dan echte taalkundige etymologie. Op de blog waar ik dit soort dingen ook altijd check kan ik er niks over vinden.
FOLKLORE FOLKLORE EN NAAMGEVING VAN HULST (op plantaardigheden.nl)
FOLKLORE VAN HULST (op stemderbomen.nl)
Hierbij enige botanische info die ik merendeel uit eigen parate kennis heb. Het meest algemene soort (Hex aquifolium) is een inheems loofboom of struik die 's-winters ook groen blijft en leerachtige donkergroene, glanzende bladeren heeft met stekels aan de rand van het blad. Ik las echter zojuist dat er ook cultivars van gekweekt zijn die hun bladeren WEL verliezen en GEEN stekels hebben en zelfs cultivars met bontgekleurde bladeren (maar mag het dan nog wel Hulst heten vraag ik me dan af).
Het is een boom danwel struik die intussen wat ouwerwets is, uit de mode zou je ook kunnen zeggen) en je ziet ze alleen nog in ouwe tuinen (in Hortussen en kasteeltuinen of bij landgoederen enzo). Ik las ergens dat de als bomen wel 25 meter hoog kunnen worden (en intuitief denk ik dat ze dan ook heel oud zijn) maar zo groot heb ik ze zelf nog nooit in het semi- / quasi "wild" gezien ! Ook zie je ze vrij weinig als echte boom, en dus meestal als struik maar dat is dan weer het geval door snoeien. Soms zelfs als in een decoratief gesnoeide struik (dat wordt overigens ook gedaan met Taxus en Buxus). Vroeger werd Hulst ook wel aangeplant als heg / haag. En zo'n heg kwam ik dus vanmiddag tegen in de museumtuin van het Noordbrabants Museum aan de Verwerstraat in 's-Hertogenbosch (die tuin is eeuwenoud en kom ik later nog eens op terug).
Die heg was iets van 3 a 4 meter hoog en ik ben vergeten een foto te maken van de heg als geheel want mijn oog viel meteen op de halfrijpe besjes die ik nog nooit in het echt had gezien. De meeste besjes waren nog groen of gelig-groen (als ietsjes rijper) en slechts enkelen ervan waren al aardig oranje (zie foto dus, misschien kan er op basis van de stekeligheid van de bladeren wat gezegd worden over het cultivar soort, al interesseert me dat niet zo).
Die heg was iets van 3 a 4 meter hoog en ik ben vergeten een foto te maken van de heg als geheel want mijn oog viel meteen op de halfrijpe besjes die ik nog nooit in het echt had gezien. De meeste besjes waren nog groen of gelig-groen (als ietsjes rijper) en slechts enkelen ervan waren al aardig oranje (zie foto dus, misschien kan er op basis van de stekeligheid van de bladeren wat gezegd worden over het cultivar soort, al interesseert me dat niet zo).
De besjes schijnen voor de mens (Homo Sapiens :) lichtelijk giftig te zijn, het kan o.a. tot diarhee leiden. De besjes zijn ook keihard en ook al zou je ze in je mond stoppen amper eetbaar. Vaak zijn giftige planten voor alle Zoogdieren giftig maar niet voor alle gewervelde dieren. Voor Vogels schijnen de besjes een delicatesse te zijn in de koude wintermaanden, want pas als er een bachtvorst overheen gegaan is verliezen ze hun hardheid en worden ze voor de Vogels wat sappiger. Door de dichte structuur van de plant en de stekels zijn ze ook een goede bescherming tegen roof- huis- :)dieren en dus zelfs tegen een stormpje en sneeuw.
AnneTanne schreef recentelijk nog een aantal berichten over aan te raden planten voor als je Vlinders en andere insecten je tuin in wilt lokken.
Ik zou dus willen zeggen wie Vogels de wintermaanden wilt doorhelpen zonder zaadvetbollen enzo in de winkel te kopen, zorg dan voor een vruchtdragende Hulst in je tuin :) Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan zoals je hierboven hebt kunnen lezen.
Ik zou dus willen zeggen wie Vogels de wintermaanden wilt doorhelpen zonder zaadvetbollen enzo in de winkel te kopen, zorg dan voor een vruchtdragende Hulst in je tuin :) Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan zoals je hierboven hebt kunnen lezen.
Even tussendoor: ikzelf zou ook liever meer Insecten in de tuin hebben dan Vogels. Insecten fascineren mij persoonlijk meer dan Vogels ! En wie gaat het een keer hebben over Spinnen, Pissebedden en Zilvervisjes denk ik nu haast stiekem. Nog liever zou ik Padden, Kikkers en Salamanders in de tuin hebben maar daar moet je wel wat voor doen :)
Ook wil ik hierbij graag benadrukken dat hetgeen AnneTanne schrijft gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek !
Qua taxonomie is Hulst niet alleen een plantengeslacht maar ook een zelfstandige plantenfamilie (1 level hoger in de taxonomie) die ook Hulstfamilie of Latijnswetenschappelijk Aquifoliales heet. Met als enige door de Heukels' Flora van 2005 als inheems erkende soort dus de Hex aquifolium.
Ik kom zeker nog eens terug op de Hulst plant (al beloof ik nog niet wanneer :)) want het seizoen der kruidachtige planten is langzamerhand alweer naar zijn einde aan het lopen en diverse bomen nu al vruchten beginnen te gaan dragen, zal daar de komende weken en maanden meer van voorbij komen, jammer misschien voor degenen die minder met bomen hebben, maar so be it.
